Ung thư cổ tử cung có lây không? Giải mã 4 thắc mắc về tác nhân chính gây ung thư cổ tử cung

Ung thư cổ tử cung có lây không? Đây là câu hỏi nhiều người thắc mắc. Thực tế, ung thư cổ tử cung không lây từ người này sang người khác (1). Tuy nhiên, vi rút HPV (Human Papillomavirus) – tác nhân chính gây ung thư cổ tử cung – có thể lây truyền, chủ yếu qua đường tình dục và một số con đường tiếp xúc khác (2). Đọc bài viết này để giải mã các thắc mắc về tác nhân chính gây UTCTC! 

Ung thư cổ tử cung có lây không?

Ung thư cổ tử cung là loại ung thư có thể dự phòng được hoặc có thể sàng lọc phát hiện sớm (3). Nhiều người lo lắng liệu ung thư cổ tử cung có lây không?   

Để có câu trả lời chính xác cho câu hỏi “Ung thư cổ tử cung có lây không?”, ta nên hiểu đúng về HPV, nguyên nhân chính gây ra bệnh ung thư cổ tử cung ở nữ giới. 

Hiểu đúng về ung thư cổ tử cung và nguyên nhân gây bệnh

1. Thực trạng ung thư cổ tử cung trên Thế giới và tại Việt Nam:  

Cổ tử cung là một cơ quan thiết yếu trong hệ thống sinh sản nữ, đảm nhận vai trò quan trọng trong chu kỳ kinh nguyệt, khả năng sinh sản và quá trình sinh nở. Cấu trúc hình trụ này kết nối âm đạo với tử cung và đảm nhiệm nhiều chức năng trong suốt cuộc đời của người phụ nữ (4).   

Trên thực tế, ung thư cổ tử cung hiện là một trong những loại ung thư phổ biến nhất ở phụ nữ trên toàn thế giới, đặc biệt với tỷ lệ tử vong có xu hướng gia tăng trong những năm gần đây, nhất là ở các quốc gia đang phát triển. (5) 

Theo số liệu được công bố năm 2023 từ Trung tâm Thông tin HPV: tại Việt Nam, ung thư cổ tử cung là loại ung thư phổ biến thứ 8 trong số các loại ung thư phổ biến nhất ở phụ nữ, và phổ biến thứ 5 ở nhóm phụ nữ từ 15 - 44 tuổi. (6) 

Theo báo cáo Tổ chức Ung thư toàn cầu của (GLOBOCAN) năm 2022 chỉ ra rằng, tại Việt Nam, có 4.612 ca mắc mới, và 2.571 ca tử vong. (3)   

Những con số này phản ánh sự cấp thiết của việc nâng cao nhận thức về phòng vệ HPV, tầm soát ung thư cổ tử cung nhằm giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và bảo vệ sức khỏe phụ nữ. 

Dự phòng & sàng lọc UTCTC nhằm giảm thiểu nguy cơ ung thư cổ tử cung (3)
(hình ảnh chỉ mang tính chất minh họa)

2. HPV - Nguyên nhân chính gây ung thư cổ tử cung:  

HPV (Human Papillomavirus) là vi rút gây u nhú ở người. (7) 

Gần 100% các trường hợp ung thư cổ tử cung đều có liên quan đến nhiễm HPV thuộc nhóm nguy cơ cao (7) 
(hình ảnh chỉ mang tính chất minh họa) 

Hiện nay, khoa học đã xác định hơn 200 týp HPV (8), trong đó có 15 týp nguy cơ cao có thể gây ung thư (9).   

Gần 100% các trường hợp ung thư cổ tử cung có liên hệ mật thiết với các týp HPV nguy cơ cao. Đáng lưu ý, týp HPV 16 và týp HPV 18 là hai týp nguy hiểm nhất, được xem là nguyên nhân của khoảng 70% số ca ung thư cổ tử cung (10). 

3. Ung thư cổ tử cung có lây không? 

Ung thư cổ tử cung có lây không là câu hỏi phổ biến, đặc biệt khi có sự liên quan giữa căn bệnh này và HPV (7).   

Mặc dù ung thư cổ tử cung không thể lây nhiễm, tuy nhiên HPV (1), nguyên nhân chính dẫn đến ung thư cổ tử cung, lại có khả năng lây truyền  qua quan hệ tình dục và một số các con đường khác bao gồm tự lây truyền từ các bộ phận đã nhiễm trên cơ thể, tiếp xúc với các vật dụng đã nhiễm HPV và trường hợp hiếm gặp là mẹ truyền sang con trong quá trình sinh nở (2) (11).  

Phần lớn các trường hợp nhiễm HPV không có triệu chứng và có thể tự đào thải khỏi cơ thể, tuy nhiên, nếu nhiễm HPV dai dẳng, nó có thể gây ra các bệnh lý, tiền ung thư và ung thư liên quan, trong đó có ung thư cổ tử cung. (8)  

Cùng tìm hiểu một số quan niệm sai lầm về HPV để hiểu đúng và đủ về vi rút này góp phần  hỗ trợ việc  ̣dự phòng ung thư cổ tử cung. (5) 
 

Giải mã 4 quan niệm sai lầm về HPV 

Dưới đây là một số quan niệm sai lầm phổ biến về HPV dẫn đến những quyết định thiếu chính xác trong việc dự phòng. Việc làm rõ những hiểu lầm này là rất quan trọng để nâng cao nhận thức và áp dụng các biện pháp bảo vệ sức khỏe hiệu quả. 
 

Lầm tưởng 1: HPV chỉ ảnh hưởng đến phụ nữ  

Thực tế cho thấy vi rút này có thể lây nhiễm ở cả hai giới (12).  HPV có thể được đào thải khỏi cơ thể trong hầu hết các trường hợp. Tuy nhiên nhiễm dai dẳng, HPV có thể gây ung thư và các bệnh liên quan ở cả nam và nữ (8).   

Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2019, HPV được ước tính là nguyên nhân gây ra khoảng 620.000 ca ung thư ở nữ giới và 70.000 ca ung thư ở nam giới (13).  

Vì vậy, việc dự phòng HPV không chỉ quan trọng với phụ nữ mà nam giới cũng cần chủ động dự phòng (14). 

Nhiễm HPV dai dẳng có thể dẫn đến các bệnh lý, tiền ung thư & ung thư ở cả hai giới (8) 
(hình ảnh chỉ mang tính chất minh họa) 
 

Lầm tưởng 2: Chỉ những người có nhiều bạn tình mới nhiễm HPV (15)  

Một quan niệm sai lầm phổ biến là chỉ những người có đời sống tình dục phức tạp mới có nguy cơ nhiễm HPV.  

Khoảng 8 trong 10 người có hoạt động tình dục sẽ có nguy cơ nhiễm HPV vào một thời điểm nào đó trong đời, bất kể nam nữ (16)   

Bạn vẫn có thể bị nhiễm HPV dù chỉ có 1 bạn tình. Triệu chứng từ nhiễm HPV có thể phát triển rất nhiều năm sau khi quan hệ tình dục với người bị nhiễm (17). Do đó, khó để biết được mình bị nhiễm HPV lần đầu tiên khi nào. (17) 

Theo một nghiên cứu trên 183 phụ nữ từ 35 – 60 tuổi tại Hoa Kỳ, 85% phát hiện nhiễm HPV nếu trong quá khứ có 1 hay nhiều bạn tình hoặc ngay cả khi hôn nhân 1 vợ 1 chồng hiện tại. (18)  

Vì vậy, không phải chỉ những người có lối sống không nề nếp mới có nguy cơ phơi nhiễm HPV. 
 

Lầm tưởng 3: Người đã nhiễm HPV không cần tiếp tục dự phòng   

Nếu bạn nhiễm 1 týp HPV lần này thì bạn vẫn có nguy cơ nhiễm lại týp đó (gọi là tái nhiễm), cũng như nhiễm 1 týp khác (gọi là nhiễm mới). Bạn có thể sẽ bị tái nhiễm và nhiễm mới (19) (20) nếu bạn vẫn còn tiếp xúc với nguồn lây nhiễm HPV.   

 Vì vậy, ngay cả khi đã từng nhiễm HPV, việc tiếp tục các biện pháp dự phòng vẫn rất cần thiết cho cả nam và nữ (14). 

Xét nghiệm HPV & các biện pháp sàng lọc nhằm phân tầng nguy cơ ung thư cổ tử cung (5) 
(hình ảnh chỉ mang tính chất minh họa) 
 

Lầm tưởng 4: Sử dụng bao cao su hoàn toàn có thể phòng tránh lây truyền HPV 

Chính vì lầm tưởng rằng sử dụng bao cao su có thể bảo vệ hoàn toàn khỏi HPV, nhiều người trở nên chủ quan. Thực tế, dù bao cao su có tác dụng làm giảm nguy cơ lây nhiễm, nhưng vẫn không thể ngăn chặn hoàn toàn. Nguyên nhân là do HPV có thể lây qua vùng da sinh dục không được bao cao su che phủ. (21) 

Sau khi đã hiểu rõ về ung thư cổ tử cung và HPV nguyên nhân gây ra ung thư cổ tử cung, ta có thể trả lời được câu hỏi: Ung thư cổ tử cung có lây không?   

Ung thư cổ tử cung không phải là bệnh truyền nhiễm (1). Tuy nhiên, HPV - nguyên nhân của gần như 100% trường hợp  ung thư cổ tử cung có thể lây truyền qua đường tình dục và một số các con đường khác (2).  

Việc hiểu đúng về HPV và các bệnh lý liên quan để loại bỏ những quan niệm sai lầm là rất quan trọng để góp phần bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng. 

Tìm hiểu thêm về các biện pháp dự phòng bệnh lý và ung thư do HPV, bao gồm vắc xin, lối sống an toàn, lành mạnh và tầm soát ung thư cổ tử cung tại đây tại: https://hpv.vn/dia-diem-tu-van

Tài liệu tham khảo: 

(1) IARC Screening Group. Myths and Facts About Cervical Cancer. https://screening.iarc.fr/Myths-and-Facts-about-cervical-cancer.pdf. Accessed May 2025.   

(2) World Health Organization (WHO). Cervical Cancer. Updated Mar 2024. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cervical-cancer. Accessed May 2025.  

(3) Bộ Y tế Việt Nam. Ung thư cổ tử cung: tác động và cơ hội loại trừ. https://moh.gov.vn/tin-noi-bat/-/asset_publisher/3Yst7YhbkA5j/content/ung-thu-co-tu-cung-tac-ong-va-co-hoi-loai-tru

(4) Explaining the Cervix: Anatomy, Function, and Health Awareness. https://www.longdom.org/open-access/explaining-the-cervix-anatomy-function-and-health-awareness-1099669.html Accessed May 2025.  

(5) Ministry of Health Vietnam. Hướng dẫn dự phòng và kiểm soát ung thư cổ tử cung. Quyết định số 3792/QĐ-BYT.  

(6) ICO/IARC Information Centre on HPV and Cancer. Viet Nam Human Papillomavirus and Related Cancers, Fact Sheet 2023. https://hpvcentre.net/statistics/reports/VNM_FS.pdf. Accessed May 2025.  

(7) World Health Organization (WHO). "Cervical Cancer." World Health Organization, https://www.who.int/health-topics/cervical-cancer. Accessed 16 Jan. 2025.   

(8) Centers for Disease Control and Prevention. Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable Diseases ("The Pink Book"), 14th ed., Centers for Disease Control and Prevention, 2021. https://www.cdc.gov/pinkbook/hcp/table-of-contents/index.html. Accessed 19 August 2024  

(9) Munoz N, Bosch FX, de Sanjose S, Herrero R, Castellsaque X, Shah KV, Snijders PJ, Meijer CJ: Epidemiologic classification of human papillomavirus types associated with cervical cancer. N Engl J Med. 2003, 348: 518-527. 10.1056/NEJMoa021641  

(10) de Sanjose S, Quint WG, Alemany L, et al. Human papillomavirus genotype attribution in invasive cervical cancer: a retrospective cross-sectional worldwide study. Lancet Oncol. 2010;11(11):1048-1056.  

(11) Ministry of Health Vietnam. Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh sùi mào gà. Ban hành kèm theo Quyết định số 5185/QĐ-BYT ngày 09 tháng 11 năm 2021  

(12) Lewis RM, Markowitz LE, Gargano JW, Steinau M, Unger ER. Prevalence of Genital Human Papillomavirus Among Sexually Experienced Males and Females Aged 14-59 Years, United States, 2013-2014. J Infect Dis. 2018;217(6):869-877.  

(13) World Health Organization (WHO). Human Papillomavirus and Cancer. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/human-papilloma-virus-and-cancer Accessed May 2025.  

(14) Zou, Kangni et al. “Prevention and treatment of human papillomavirus in men benefits both men and women.” Frontiers in cellular and infection microbiology vol. 12 1077651. 24 Nov. 2022  

(15) CDC. HPV Vaccine Information For Young Women.Updated Apr 2022. https://www.cdc.gov/std/hpv/stdfact-hpv-vaccine-young-women.htmREF-233296  

(16) Centers for Disease Control and Prevention. Clinical Overview of Human Papillomavirus (HPV). https://www.cdc.gov/hpv/hcp/clinical-overview/index.html. Accessed March, 2024.  

(17) CDC. Sexually Transmitted Infections. Jan 2025 https://www.cdc.gov/sti/about/about-genital-hpv-infection.html?utm   

(18) Pubmed – NIH: Contributions of recent and past sexual partnerships on incident human papillomavirus detection: acquisition and reactivation in older women https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23019223/  

(19) Sylvia L. Ranjeva, Edward B. Baskerville, Vanja Dukic et al (2017). Recurring infection with ecologically distinct HPV types can explain high prevalence and diversity. PNAS, 114 (51) 13573-13578.  

(20) Helen Trottier, Silvaneide Ferreira, Patricia Thomann et al (2010). HPV infection and re-infection in adult women: the role of sexual activity and natural immunity. Cancer Res, 70(21): 8569–8577.  

(21) Centers for Disease Control and Prevention. Genital HPV Infection – Basic Fact Sheet. Updated Apr 2022. https://www.cdc.gov/std/hpv/stdfact-hpv.htm.