Giáo dục giới tính trang bị cho trẻ em không chỉ kiến thức và kỹ năng cần thiết, mà còn giúp hình thành thái độ tích cực, bảo vệ sức khỏe và phát triển các mối quan hệ xã hội và tình dục lành mạnh, tôn trọng (1). Qua đó, trẻ em có thể đưa ra những quyết định có trách nhiệm, hiểu rõ và bảo vệ quyền lợi của bản thân và người khác (1).
Giáo dục giới tính không chỉ dừng lại ở việc cung cấp kiến thức mà còn giúp trẻ trang bị kỹ năng phòng tránh xâm hại và các rủi ro về bệnh xã hội (1). Vậy các bậc phụ huynh nên tiếp cận giáo dục giới tính như thế nào để phù hợp và hiệu quả?
Thực trạng giáo dục giới tính ở trẻ em hiện nay
Theo chương trình giáo dục phổ thông mới, nội dung giáo dục giới tính được đưa vào chương trình môn tự nhiên và xã hội từ lớp 1, lớp 2, lớp 3 và chương trình môn khoa học lớp 4, lớp 5 (2). Việc cải cách này là điều tất yếu để bắt kịp với cuộc sống hiện đại. Khi xã hội ngày càng cởi mở, giáo dục giới tính cũng cần được thực hiện từ sớm để trẻ có nhận thức đúng đắn và biết cách bảo vệ bản thân.
Giáo dục giới tính vẫn là chủ đề nhạy cảm tại Việt Nam.
(Hình ảnh chỉ mang tính chất minh hoạ)
Mặc dù nhận thức về giáo dục giới tính đã có nhiều thay đổi, nhưng không ít phụ huynh vẫn giữ tâm lý e ngại và né tránh khi đề cập đến vấn đề này (3). Một số người cho rằng giáo dục giới tính là "vẽ đường cho hươu chạy". Một số khác lại quan niệm rằng trách nhiệm này thuộc về nhà trường, thầy cô, v.v.
Từ đó, những quan niệm này vô tình khiến trẻ thiếu hụt kiến thức, dễ rơi vào tình huống nguy hiểm mà không biết cách xử lý (3).
Ở một góc độ khác, trẻ em cũng gặp khó khăn khi nói về vấn đề này với cha mẹ (3). Có thể thấy, nhiều trẻ em cảm thấy xấu hổ, ngại ngùng khi nhắc đến các thay đổi tâm sinh lý. Hơn nữa, trẻ còn thiếu sự tự tin để hỏi về các vấn đề tình dục và sức khỏe sinh sản.
Trẻ em ngại ngùng, xấu hổ khi nói về giới tính với cha mẹ
(Hình ảnh chỉ mang tính chất minh hoạ)
Theo khảo sát hành vi sức khỏe học sinh toàn cầu tại Việt Nam năm 2019, tỷ lệ học sinh THCS & THPT có quan hệ tình dục trước 14 tuổi đã tăng gấp đôi, từ 1,48% (năm 2013) lên 3,51% (năm 2019) (4). Điều này đặt ra một thách thức lớn đối với giáo dục giới tính và sức khỏe sinh sản của trẻ vị thành niên.
2. Hệ lụy sức khỏe
Việc chưa được giáo dục giới tính, hướng dẫn để tiếp cận các thông tin bảo vệ bản thân dễ dẫn đến các hành vi quan hệ có nguy cơ phơi nhiễm các bệnh tình dục hoặc vi rút lây truyền phổ biến qua đường tình dục ở tuổi vị thành niên. Quan hệ tình dục sớm, không sử dụng bao cao su & có nhiều bạn tình, có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng và tăng nguy cơ lây nhiễm các bệnh tình dục (3).
Cụ thể hơn, HPV (Human Papillomavirus) lây truyền phổ biến qua quan hệ tình dục. Ngoài ra, HPV còn có thể lây qua tiếp xúc sinh dục, tiếp xúc da kề da với các vùng da, niêm mạc nhiễm vi rút và lây truyền từ mẹ sang con (hiếm gặp hơn) (5). Đáng chú ý, theo nghiên cứu tại Hoa Kỳ năm 2011, uớc tính có khoảng 14 triệu người nhiễm HPV mới mỗi năm; trong đó, gần một nửa số ca nhiễm mới xảy ra ở nhóm tuổi từ 15 đến 24. (6).
Phần lớn các trường hợp nhiễm HPV không có triệu chứng và có thể tự đào thải, nhưng việc nhiễm dai dẳng có thể gây ra các bệnh lý, các tổn thương tiền ung thư và ung thư liên quan. Các bệnh ung thư liên quan đến HPV - tiến triển âm thầm trong nhiều năm, thường không có triệu chứng rõ rệt ở giai đoạn sớm (7). Điều này khiến việc phát hiện và phòng ngừa trở nên khó khăn, đặc biệt khi HPV có thể tồn tại trong cơ thể từ 15 - 20 năm trước khi phát triển thành thành ung thư, ảnh hưởng đến sức khỏe của con trong tương lai (7).
Nhiễm dai dẳng HPV có thể gây ra các tổn thương tiền ung thư & ung thư liên quan (7)
(Hình ảnh chỉ mang tính chất minh hoạ)
Khởi đầu nhẹ nhàng: Với những trẻ nhỏ, việc dạy về giới tính không nhất thiết phải là dạy về quan hệ tình dục. Ví dụ, với nhóm tuổi nhỏ hơn, giáo dục giới tính toàn diện có thể giúp trẻ hiểu về cơ thể mình và nhận biết cảm xúc, đồng thời thảo luận về cuộc sống gia đình và các loại mối quan hệ khác nhau, cách ra quyết định, các nguyên tắc cơ bản về sự đồng thuận và cách xử lý khi xảy ra bạo lực, bắt nạt hoặc lạm dụng,góp phần tạo nền tảng cho các mối quan hệ lành mạnh suốt đời của con. (8)
Thực hành trong sinh hoạt hàng ngày: Khi tắm hoặc thay đồ cho con, phụ huynh có thể giải thích về những bộ phận riêng tư của cơ thể và nhấn mạnh rằng không ai được phép chạm vào (9).
2. Giải thích đơn giản, dễ hiểu cho trẻ
Tránh thuật ngữ phức tạp: Nhiều phụ huynh không biết cách truyền đạt kiến thức giới tính vì bản thân cũng chưa được giáo dục bài bản. Khi trò chuyện với trẻ, nên sử dụng ngôn ngữ đơn giản, dễ hiểu (9).
Giúp trẻ tiếp thu tự nhiên: Thay vì áp đặt, hãy giải thích về các thay đổi sinh lý một cách nhẹ nhàng để trẻ hình thành nhận thức đúng đắn về giới tính (9).
Phụ huynh giải thích giới tính cho trẻ một cách đơn giản và dễ hiểu.
(Hình ảnh chỉ mang tính chất minh hoạ)
Việc giáo dục giới tính phải phù hợp với từng độ tuổi khác nhau, bao gồm nhiều chủ đề liên quan đến giới tính và sức khỏe sinh sản, tình dục trong suốt thời thơ ấu và tuổi vị thành niên (8).
Các chủ đề bao gồm: (8)
Giáo dục về cuộc sống gia đình & các mối quan hệ
Sự tôn trọng, đồng thuận và quyền tự chủ về cơ thể
Những vấn đề liên quan đến dậy thì & kinh nguyệt
Tránh thai & mang thai
Các bệnh lây truyền qua đường tình dục bao gồm HPV
4. Bảo vệ con khỏi tác nhân gây bệnh, bắt đầu từ phòng vệ HPV
HPV chủ yếu lây truyền qua việc quan hệ tình dục qua đường sinh dục, hậu môn hoặc miệng. Tuy nhiên, vi rút cũng có thể lây qua tiếp xúc da kề da trong khi quan hệ tình dục hoặc tiếp xúc với các vùng da đã nhiễm HPV hoặc lây tryyền từ mẹ sang con khi sinh (hiếm gặp hơn) (10). Người mắc HPV có thể truyền nhiễm cho người khác ngay cả khi không có dấu hiệu hay triệu chứng (11).
Dự phòng HPV từ sớm: Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ, thời điểm dự phòng HPV tốt nhất là trước khi trẻ tiếp xúc với vi rút, trước khi trẻ có quan hệ tình dục để đạt hiệu quả tối ưu (12).
Duy trì lối sống lành mạnh: Khuyến khích trẻ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, tăng cường miễn dịch để cơ thể có khả năng tự chống lại vi rút. Hạn chế các thói quen không lành mạnh như rượu bia, hút thuốc lá hoặc không để trẻ hít phải khói thuốc (13).
Phòng vệ HPV cho trẻ và giáo dục sức khỏe từ sớm.
(Hình ảnh chỉ mang tính chất minh hoạ)
Giáo dục giới tính cho trẻ không phải là “vẽ đường cho hươu chạy” mà là trang bị kiến thức giúp con tự bảo vệ mình. Khi được hướng dẫn đúng cách từ sớm, trẻ sẽ hiểu về cơ thể, biết cách phòng tránh xâm hại và các bệnh lây truyền qua đường tình dục, đồng thời xây dựng lối sống lành mạnh, có trách nhiệm.
Bên cạnh đó, chủ động bảo vệ con cũng như phòng vệ HPV đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe của trẻ. Việc chủ động trang bị kiến thức và áp dụng các biện pháp phòng ngừa giúp giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm HPV, từ đó bảo vệ sức khỏe lâu dài, góp phần tạo nền tảng vững chắc cho tương lai con trẻ.
Tìm địa điểm tư vấn và đặt lịch tham vấn bác sĩ tại trung tâm y tế gần nhất ngay hôm nay!
Tài liệu tham khảo:
(1) World Health Organization (WHO). Comprehensive Sexuality Education. 2020.
https://www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/comprehensive-sexuality-education
(2) Bộ Giáo dục và Đào tạo. Công văn số 850/BGDĐT-GDTH: V/v trả lời kiến nghị của cử tri gửi tới trước kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa XV. Bộ Giáo dục và Đào tạo. 2022.
(3) Chandra, M., et al. Sexuality Education and Its Impact on Adolescent Health: A Review. PMC. 2017.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5800206
(4) World Health Organization (WHO). Report of the 2019 Global School-Based Student Health Survey in Viet Nam. 2021. https://iris.who.int/handle/10665/353552
(5) Petca A, Borislavschi A, Zvanca ME, Petca RC, Sandru F, Dumitrascu MC. Non-sexual HPV transmission and role of vaccination for a better future (Review). PMC, 2020. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33101476/.
(6) CDC. National Human Papillomavirus Vaccination Coverage Among Adolescents Aged 13–17 Years — National Immunization Survey – Teen, United States, 2011 National Human Papillomavirus Vaccination Coverage Among Adolescents Aged 13–17 Years — National Immunization Survey – Teen, United States, 2011
(7) World Health Organization (WHO). Human papillomavirus virus and cancer. World Health Organization, 2020. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/human-papilloma-virus-and-cancer.
(8) WHO. Comprehensive sexuality education Comprehensive sexuality education
(9) Kneteman, L. How to Talk to Kids About Sex – Age-by-Age Guide. Today’s Parent. 2024. https://www.todaysparent.com/family/parenting/age-by-age-guide-to-talking-to-kids-about-sex/
(10) Chandra, M., et al. Sexuality Education and Its Impact on Adolescent Health: A Review. PMC, 2017. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33101476/.
(11) Centers for Disease Control and Prevention. Genital HPV Infection. 2022. https://www.cdc.gov/sti/about/about-genital-hpv-infection.html
(12) American Cancer Society. HPV Vaccines. 2022. https://www.cancer.org/cancer/risk-prevention/hpv/hpv-vaccines.html
(13) Zou, Kangni et al. “Prevention and treatment of human papillomavirus in men benefits both men and women.” Frontiers in cellular and infection microbiology vol. 12 1077651. 24 Nov. 2022
Đang rời khỏi trang web hpv.vn
Bạn đang rời khỏi trang HPV.vn và chuyển sang một liên kết khác. Xin lưu ý rằng tất cả nội dung trên trang đích bạn đang chuyển sang không thuộc trách nhiệm hoặc sự chấp thuận của chúng tôi. Chúng tôi không chịu trách nhiệm về bất kỳ tổn thất hoặc hậu quả nào có thể phát sinh từ liên kết này.
Vui lòng đợi tải trang hoặc nhấpvào đây nếu bạn không muốn đợi.
Cảm ơn
Bạn đã lựa chọn thành công!
