1TIÊM PHÒNG
Vắc xin phòng HPV được chỉ định để phòng các týp HPV nguy cơ cao, gây bệnh các bệnh lý ung thư đường sinh dục ở người và mụn cóc sinh dục.
Phó giáo sư Cao Hữu Nghĩa giải đáp tính an toàn của vắc xin ngừa HPV
Phó giáo sư, tiến sĩ, bác sĩ Cao Hữu Nghĩa - Trưởng khoa Xét nghiệm Sinh học lâm sàng, Viện Pasteur TP HCM cho biết, tiêm vắc xin ngừa HPV là cách đơn giản và hiệu quả để phòng ung thư cổ tử cung và các bệnh lý liên quan khác, sau quan hệ tình dục an toàn (truyền thông cộng đồng) (dự phòng cấp I), và xét nghiệm tầm soát định kỳ Pap’s (dự phòng cấp II).
Phó giáo sư, tiến sĩ, bác sĩ Cao Hữu Nghĩa
1. Bác sĩ có thể chia sẻ mức độ an toàn của vắc xin phòng HPV?
Bất kỳ loại vắc xin nào trước khi được phép lưu hành đều phải trải qua nhiều nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng để khẳng định tính an toàn, có ảnh hưởng đến sức khỏe hay không, sau đó mới đến yếu tố hiệu quả. Trên thực tế, vắc xin ngừa HPV không phải vắc xin sống, mà chứa "kháng nguyên giống vi rút HPV" (virus like particles-VLP) không chứa DNA của vi rút giúp cơ thể tạo miễn dịch tự nhiên, nên an toàn về lý thuyết.
Vắc xin ngừa HPV được phê duyệt sử dụng ở người vào tháng 6/2006 tại Mỹ sau 15 năm nghiên cứu. Chúng từng được thử nghiệm lâm sàng trên hơn 20.000 phụ nữ (1). Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đề nghị đưa vắc xin HPV vào chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia (2).
Một số thông tin cho rằng vắc xin gây vô sinh, dị tật thai nhi, sinh non, thậm chí tử vong... Ủy ban Cố vấn toàn cầu về "An toàn vắc xin " của WHO đã sáu lần tiến hành điều tra và phân tích kỹ lưỡng các quan ngại trên. Báo cáo mới nhất vào tháng 7/2017 khẳng định tính an toàn của vắc xin ngừa HPV và khuyến cáo sử dụng rộng rãi3. Vắc xin ngừa HPV cũng được Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Hiệp hội Sản phụ khoa Mỹ công nhận tính an toàn (3).
2. Vắc xin ngừa HPV có thể gây tác dụng phụ nào thưa bác sĩ?
Một số phản ứng phụ có thể gặp sau tiêm là sưng, nóng, đỏ, đau tại chỗ tiêm, sốt nhẹ, đau đầu, chóng mặt, rối loạn dạ dày - ruột, đau cơ - khớp. Các phản ứng này đều có thể xảy ra sau khi tiêm bất kỳ loại vắc xin nào, tùy cơ địa mỗi người. Tuy nhiên, tỷ lệ này rất nhỏ so với lợi ích phòng bệnh của vắc xin và hầu hết các triệu chứng sẽ giảm dần rồi tự khỏi sau 24h, mà không cần điều trị.
Tại Việt Nam, từng lô vắc xin khi nhập về đều phải được Viện Kiểm định Quốc gia Vắc xin và Sinh phẩm Y tế kiểm định, đạt tiêu chuẩn về an toàn, trước khi đưa vào sử dụng.
3. Trước tiêm nên làm gì để vắc xin phát huy hiệu quả tốt nhất?
Để vắc xin phát huy hiệu quả tốt nhất, cần tiêm đúng đối tượng.
Giống những loại vắc xin khác, nên tiêm khi cơ thể khỏe mạnh, không sốt hay viêm cấp tính. Vệ sinh thân thể sạch sẽ, nhất là bắp tay chuẩn bị tiêm để hạn chế nhiễm trùng. Không nên tiêm khi đói để tránh tình trạng hạ đường huyết sau đó. Cần trao đổi với bác sĩ những biểu hiện sức khỏe bất thường, tiền sử bệnh tật, tiền sử dị ứng với thuốc, hóa chất, thức ăn... để giảm các phản ứng bất lợi.
Ngay trước tiêm, nên yêu cầu nhân viên y tế cho xem hạn sử dụng của vắc xin, tiêm đúng cách và đủ liều, giữ lại vỏ bao bì để đối chứng.
4. Sau tiêm nên làm gì để giảm nguy cơ biến chứng?
Sau tiêm, cần ngồi lại 30 phút ngay tại cơ sở tiêm chủng nhằm phát hiện tình trạng dị ứng sớm với vắc xin nếu có. Khi về nhà, tiếp tục theo dõi nguy cơ sốt, biểu hiện ngoài da trong 24 giờ...
Nên uống nhiều nước, mặc đồ thoáng nếu sốt nhẹ; chườm mát nơi tiêm nếu sưng tấy, tuyệt đối không đắp khoai tây hay lá cây gây nhiễm trùng... Nếu phát hiện thấy các phản ứng khác nghiêm trọng hơn, cần đến cơ sở y tế gần nhất để thăm khám. Nếu mũi tiêm lần đầu bị dị ứng, mẩn đỏ hay sốt, người dân nên hỏi bác sĩ để được tư vấn kỹ hơn ở những mũi tiếp theo.
5. Bác sĩ có thể cho biết đối tượng nào được khuyến cáo nên tiêm nhất?
Tất cả bé gái và phụ nữ còn trong độ tuổi tiêm phòng nên được khuyến cáo tiêm phòng HPV. Lưu ý, không cần xét nghiệm tầm soát Pap’s, HPV DNA hoặc kháng thể HPV trước khi tiêm ngừa.
6. Vắc xin chống chỉ định trường hợp nào?
Phụ nữ không nên chủng ngừa nếu nhạy cảm với bất kỳ thành phần nào của vắc xin; rối loạn chảy máu hoặc đang dùng thuốc điều trị chống đông. Nếu đang mắc bệnh truyền nhiễm cấp tính từ trung bình đến nặng, nên chờ tới khi khỏi hãy tiêm.
Vắc xin ngừa HPV chưa được nghiên cứu trên phụ nữ đang mang thai và cho con bú, nên cần cân nhắc và tư vấn bác sĩ chuyên khoa khi muốn tiêm.
Song song với việc tiêm vắc xin ngừa HPV, cần tầm soát ung thư định kỳ để phòng bệnh triệt để, đặc biệt với phụ nữ trung niên.
HPV dễ tái nhiễm, tức là sau khi cơ thể loại thải vẫn có thể nhiễm lại. Miễn dịch tự nhiên của cơ thể không phòng được tái nhiễm nhưng vắc xin ngừa được vấn đề này. Song song với việc tiêm vắc xin ngừa HPV, phụ nữ vẫn cần tầm soát ung thư cổ tử cung định kỳ.
*Bài viết nằm trong chương trình truyền thông cộng đồng của Hội Y học Dự phòng Việt Nam, được tài trợ bởi MSD vì mục đích giáo dục. VN-HPV-00347 17062023
Tài liệu tham khảo:
1/ Kari P Braaten et al, Human Papillomavirus (HPV), HPV-Related Disease, and the HPV Vaccine, Rev Obstet Gynecol. 2008 Winter; 1(1): 2–10.
2/ https://www.who.int/immunization/diseases/hpv/HPV_vaccine_intro_guide_draft_Nov2016.pdf (truy cập 23/10/2020)
3/ World Health Organization (WHO). Safety Update of HPV Vaccines. Extract from report of GACVS meeting of 7-8 June 2017, Weekly Epidemiological Record;14 July 2017.
https://www.who.int/vaccine_safety/committee/topics/hpv/June_2017/en/ (truy cập 20/2/2021)